TOPLU GÖRÜŞME: TOPLU GÖRÜŞME KONULARI NELERDİR?
Kanunun 3 ve 28 inci maddelerinde toplu görüşmenin gündem maddeleri şöyle sıralanmıştır.
Katsayı,
Göstergeler,
Aylık ve ücretler,
Her türlü zam ve tazminatlar,
Fazla çalışma ücretleri,
Harcırah,
İkramiye,
Lojman tazminatı,
Doğum, ölüm ve aile yardım ödenekleri,
Tedavi yardımı ve cenaze giderleri,
Yiyecek ve giyecek yardımları,
Bu mahiyette etkinlik artırıcı diğer yardımlar.
Toplu görüşmelerde konu sınırlaması yoktur. Aksine, yetkili sendikalar ne kadar hazırlıklı olurlarsa, konulara ne kadar hakim olurlarsa, örgütlü gücünü etkili bir şekilde kullanarak, bu gücü siyasi iktidara hatırlatabilirse ve kamuoyu desteğini arkasına alabilirse hak almaları kolaylaşır.
TOPLU GÖRÜŞMEDE TARAFLAR KİMLERDİR?
Hükümet adına Kamu İşveren Kuruludur. Kurulun başkanlığına Başbakan tarafından görevlendirilen bir Devlet Bakanı başkanlık eder. Kamu görevlilerini ise; her hizmet kolunda yetkili sendikalar ile bu sendikaların bağlı bulunduğu konfederasyonlar temsil eder.
Toplu görüşme masasına Kamu İşveren Kurulu ile yetkili sendikalar ve bunların bağlı olduğu konfederasyonlar eşit sayıda temsil edilirler. Kamu görevlilerini temsil eden heyetin başkanlığını, en çok üyeye sahip konfederasyonun başkanı yürütür.
TOPLU GÖRÜŞME NE ZAMAN BAŞLAR?
Toplu görüşmeler, her yılın Ağustos ayının 15’inde herhangi bir çağrıya gerek kalmaksızın başlar.
TOPLU GÖRÜŞME GÜNDEMİ NASIL BELİRLENİR?
Kamu İşveren Kurulu, Yüksek İdare Kuruldan gelen önerileri de dikkate alarak, toplu görüşme kapsamındaki konulara ilişkin bilgi ve belgeleri kurula sunar. Taraflar, toplu görüşmeye esas olacak önerilerini sunarlar. Hazırlık çalışmaları ve öneriler dikkate alınarak gündem oluşturulur.
TOPLU GÖRÜŞME NASIL YÜRÜTÜLÜR?
4688 sayılı Yasanın toplu görüşmenin sonuçlanması ve mutabakat metni başlıklı 34 üncü maddesi şöyledir:
“Toplu görüşme en geç on beş gün içinde sonuçlandırılır. Bu süre içinde anlaşmaya varılırsa, düzenlenen mutabakat metni taraflarca imzalanır.
Mutabakat metni, uygun idari, icrai ve yasal düzenlemelerin yapılabilmesi için Bakanlar Kuruluna sunulur. Bakanlar Kurulu üç ay içinde mutabakat metni ile ilgili uygun idari ve icrai düzenlemeleri gerçekleştirir ve kanun tasarılarını Türkiye Büyük Millet Meclisine sunar.”
Taraflar arasında anlaşma sağlanamaz ise, taraflardan biri 3 gün içinde Uzlaştırma Kurulunu toplantıya çağırır. Bu kurul Yüksek Hakem Kurulu Başkanının başkanlığında, Üniversitelerarası Kurul tarafından belirlenen, fakültelerin çalışma ekonomisi, iş hukuku, idare hukuku ve kamu maliyesi bilim dalı öğretim üyeleri ile birlikte beş kişiden oluşur. Yüksek Hakem Kurulu Başkanı Yargıtay 9 uncu Dairesi Başkanıdır.
Uzlaştırma Kurulu, uyuşmazlık konularını inceler, gerektiğinde toplu görüşme taraflarının temsilcilerini dinler ve beş gün içinde kararını verir. Uzlaştırma Kurulu kararlarını salt çoğunlukla alır. 5 gün içinde tarafları dinleyerek kararını verir.
Taraflar, Uzlaştırma Kurulu kararına katılırlarsa, bu karar mutabakat metni olarak Bakanlar Kuruluna sunulur. Taraflar Uzlaştırma Kurulunun kararına katılmazlarsa, anlaşma ve anlaşmazlık konuları taraflarca imzalanan bir tutanakta belirtilerek Bakanlar Kuruluna sunulur. Taraflar uzlaştırma kurulu kararına katılırlarsa Uzlaştırma Kurulu Kararı tarafları bağlar, aksi taktirde bağlamaz. Ağustos 2002 ve 2003 Yılı topu görüşmelerinde yetkili olan sendikalar Uzlaştırma Kurulu raporunu kabul etmedikleri için imzadan imtina ettiler ancak Hükümetin buna uymadığını ifade ettiler. Uzlaştırma Kurulu kararlarının bağlayıcı olabilmesi Kamu İşvereni olan Hükümet ile yetkili sendikaların raporu imzalaması şarttır. Çünkü tarafların imzalayacağı Uzlaştırma Kurulu raporu mutabakat metni niteliğinde olacaktır.
Uzlaştırma Kurulu Kararları üzerinde yetkili sendikaların sıkça polemik yapmaları nedeniyle sendika yöneticilerinin konu hakkında detaylı bilgiye sahip olması şarttır.
Bu nedenle,
Toplu görüşmelerde Kamu İşveren Kurulu Başbakan’ın görevlendireceği bir Devlet Bakanının Başkanlığında dokuz kişiden oluşur. Yetkili sendikalar ve bunların bağlı oldukları konfederasyonlar da Toplu görüşmelerde Kamu İşveren Kurulunun sayısı kadar temsilcisi bulundururlar.
Toplu görüşme sonunda anlaşmaya varılması durumunda taraflarca imzalanacak mutabakat metni üç ay içerisinde yaşama geçirilmesi zorunludur. Bu haliyle toplu görüşme mutabakat metni üç ay gecikmeli bir toplu sözleşme hükmündedir. Çünkü Hükümet, mutabakat metni ile hususları üç ay içerisinde yaşama geçirmekle yükümlüdür. Kimileri mutabakat metninin bağlayıcılığının olmadığını söylüyor olsalar da, pratikte durum böyle değildir. Hükümeti Başbakanın görevlendireceği bir Devlet Bakanı temsil ettiği için, Hükümetin ’evet’ demeyeceği konu ve talepler metinde yer almayacaktır. Yani, hükümet tarafının onaylayacağı her konu, Bakanlar Kurulundan ve TBMM’den geçecektir.
Mutabakat Metninin Bakanlar Kuruluna sunulması ise Kanunun amir hükmüdür. Kanun hükmüne göre, Hükümet üç ay içerisinde mutabakat metninin gerektirdiği uygun idari ve icrai düzenlemeleri yapmakla yükümlüdür. Mutabakat metninde belirtilen hususlarda yasal düzenleme gerektirmeyen hallerde yani kararname, tüzük, yönetmelik, tebliğ veya genelgelerle yapılması gereken idari ve icrai işler üç ay içinde yerine getirilecektir. Eğer mutabakat metninde yer alan hususlar yasa çıkmasını gerektiriyorsa, bu takdirde Bakanlar Kurulu konuya ilişkin yasa tasarılarını hazırlamak ve TBMM’ye sunmakla yükümlüdür. Her ne kadar yürütme organı olan hükümetin yasama organı olan Meclise emir verme yetkisi yoktur. Ancak, hükümetin TBMM çoğunluğu nedeniyle yasa tasarılarını kolaylıkla Meclisten geçirebilmektedir.
Üç aylık sürede dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta şudur. Anayasamızın 162 nci maddesine göre yıl başından 75 gün önce yani en geç 17 Ekim’de Bütçe Kanunu tasarısının TBMM’ye sunulması gerekmektedir. Bütçe tasarısının Aralık ayının son gününe kadar TBMM’de kabul edilmesi ve 1 Ocak itibarı ile yürürlüğe girmesi gerekmektedir. Mutabakat metninde yer alan hususların bir bölümü ise ücretlere ilişkin mali nitelikli konulardır. Hükümet, Bütçe Yasa Tasarısını iktidar çoğunluğu nedeniyle Mecliste kabul edilmesini temin eder, Bütçe Kanununu TBMM’den geçiremediği takdirde Anayasamıza göre Hükümet güvensizlik oyu almış sayılır. Mutabakat metni imzalandığında hayata geçirilmemesi diye bir durum söz konusu olamaz. Karşılıklı imzalanan mutabakat metninin yaşama geçirilmemesi halinde yetkili sendikaların yapacağı tüm eylemler meşru sayılır ve kamuoyu nezdinde Hükümet zor anlar yaşar. Dolayısıyla mutabakat metninin yaşama geçirelemesi şeklindeki görüşlerin hiçbir kıymeti harbiyesi yoktur. Bu nedenle yetkili sendikalarla hükümet arasında varılan mutabakat metninin üç ay sonra yürürlüğe giren bir toplu sözleşme hükmü niteliğinde olduğunu söylemek yerinde ve doğru bir değerlendirmedir.